ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ > ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Το είδος της θεραπείας που θα επιλεγεί εξαρτάται από τον τύπο καρκίνου, το στάδιο και τον βαθμό του, από το αν τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν ευαισθησία στις ορμόνες και από τη συνολική κατάσταση της υγείας της ασθενούς. Σε αρκετές περιπτώσεις εξαρτάται και από τις προσωπικές της επιλογές, καθώς υπάρχουν πολλοί τρόποι αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού και ο καθένας έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Χειρουργική επέμβαση

Με τη χειρουργική επέμβαση αφαιρείται ο όγκος και οι παρακείμενοι ιστοί, οι οποίοι ελέγχονται για να ανιχνευθεί πιθανή εξάπλωση ή για να βεβαιωθούμε ότι ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί προηγουμένως χημειοθεραπεία, ώστε ο όγκος πρώτα να συρρικνωθεί και μετά να αφαιρεθεί. Η εγχείρηση μπορεί να επιφέρει πόνο, αιμορραγία, φλεγμονή και λεμφοίδημα.

Κάποιες γυναίκες επιλέγουν να κάνουν αποκατάσταση του στήθους τους με πλαστική χειρουργική μετά την επέμβαση ή αμέσως μετά την αφαίρεση στην ίδια χειρουργική επέμβαση.

Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται διακρίνονται σε:

• Αφαίρεση του καρκίνου (ογκεκτομή)

Ονομάζεται και μερική μαστεκτομή. Ο χειρουργός αφαιρεί τον όγκο και μέρος του παρακείμενου υγιούς ιστού, περιμετρικά του όγκου. Η μέθοδος εφαρμόζεται συνήθως σε όγκους μικρού μεγέθους.

• Αφαίρεση ολόκληρου του μαστού(μαστεκτομή)

Αφαιρείται όλος ο ιστός του ενός μαστού (λοβοί, γαλακτοφόροι αδένες, λιπώδης ιστός, μέρος του δέρματος μαζί με τη θηλή και την περιοχή γύρω από αυτήν. Το θωρακικό τοίχωμα και οι πιο απομακρυσμένοι λεμφαδένες μένουν άθικτα. Υπάρχει η δυνατότητα, επί ενδείξεων, υποδόριας μαστεκτομής με διατήρηση του δέρματος του μαστού ή και της θηλής και της θηλέας άλω, την οποία προτιμούν πολλές γυναίκες που επιλέγουν να αποκαταστήσουν το στήθος τους με πλαστική χειρουργική.

• Αφαίρεση και των δύο μαστών(ετερόπλευρη προφυλακτική μαστεκτομή)

Γυναίκες με βεβαρυμμένο οικογενειακό ιστορικό ή γενετική προδιάθεση, που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο στον ένα μαστό, μπορεί να θελήσουν να αφαιρέσουν προληπτικά και τον άλλο, ειδικά αν δεν βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία. Επίσης, και οι δύο μαστοί αφαιρούνται στην σχετικά σπάνια περίπτωση που έχει διαγνωσθεί καρκίνος και στους δύο ή η γυναίκα είναι φορέας μετάλλαξης BRCA1&2.

• Αφαίρεση λεμφαδένων 

Σε κάθε περίπτωση καρκίνου μαστού γίνεται έλεγχος και των λεμφαδένων της μασχάλης γιατί είναι η πρώτη θέση μετάστασης των καρκινικών κυττάρων. Ανιχνεύονται και αφαιρούνται οι λεμφαδένες φρουροί με ειδική τεχνική  και αν ο καρκίνος ανιχνευθεί στον φρουρό λεμφαδένα, θα πρέπει να αφαιρεθούν επιπλέον λεμφαδένες από τη μασχάλη.

Αν οι λεμφαδένες της μασχάλης είναι ψηλαφητοί ή ύποπτοι από την αρχή, τότε δεν γίνεται λεμφαδένας φρουρός αλλά αφαίρεση λεμφαδένων από την αρχή.

 

ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΘΟΥΣ

Εφαρμόζονται οι παρακάτω τεχνικές:

Ενθέματα

Το στήθος γεμίζει με ενθέματα, συνήθως σιλικόνης.

Μυοδερματικό μόσχευμα

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιστός που έχει αφαιρεθεί από άλλο σημείο του σώματος (κοιλιά, πλάτη, γλουτοί) ο οποίος ενσωματώνεται στο στήθος και παίρνει το σχήμα του. Ο χειρουργός μπορεί να επέμβει και στον άλλο μαστό, ώστε να εξασφαλίσει συμμετρικότητα.

Εναλλακτική αποκατάσταση

Πρόκειται για προσθετικό στήθος, το οποίο φοριέται μέσα από το σουτιέν. Υπάρχουν στην αγορά πολλά είδη, μεγέθη και σχήματα, ώστε να συμφωνούν με τον άλλον μαστό της γυναίκας, χωρίς καμία χειρουργική επέμβαση.

 

ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η εξωτερική ακτινοθεραπεία στοχεύει κατευθείαν στα καρκινικά κύτταρα και τα σκοτώνει, με δέσμες ενέργειας υψηλής ισχύος όπως οι ακτίνες Χ και τα πρωτόνια, που εκπέμπονται μέσω ενός μηχανήματος υψηλής τεχνολογίας. Διαρκεί 5-6 εβδομάδες και διεξάγεται συνήθως 5 φορές την εβδομάδα, επί 5 λεπτά περίπου τη φορά. Ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί μετά από ογκεκτομή για καρκίνο αρχικού σταδίου ή μετά από μαστεκτομή εάν ο καρκίνος έχει προχωρήσει στους λεμφαδένες. Η ακτινοθεραπεία συνήθως δίνεται σε ολόκληρη την περιοχή του στήθους. Ανάλογα με τον κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου, μπορεί επίσης να χορηγηθεί και στους λεμφαδένες, κοντά στο στήθος. Η εξωτερική ακτινοθεραπεία δεν καθιστά ραδιενεργό αυτή που την λαμβάνει. Έτσι μπορεί να συνεχίσει κανονικά τις δραστηριότητές της που περιλαμβάνουν επαφές με άλλους ανθρώπους, ακόμα και με παιδιά.

Υπάρχει και η εσωτερική ακτινοθεραπεία όπου η ακτινοβόληση γίνεται κατά τη διάρκεια του χειρουργείου αλλά δεν τυγχάνει ευρείας αποδοχής, τουλάχιστον στην Ελλάδα.

 

ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Είναι συμπληρωματική συνήθως (επικουρική) μέθοδος αντιμετώπισης. Στη χημειοθεραπεία, εξειδικευμένα φάρμακα χορηγούνται συνήθως ενδοφλεβίως (υπάρχουν κάποια χημειοθεραπευτικά φάρμακα σε μορφή χαπιού για χορήγηση από το στόμα) με στόχο την εξουδετέρωση των καρκινικών κυττάρων, είτε βρίσκονται συγκεντρωμένα ως όγκος, είτε κυκλοφορούν στο αίμα ή έχουν εγκατασταθεί σε άλλους ιστούς. Τα φάρμακα αυτά πλήττουν κύτταρα που αναπαράγονται γρήγορα. Όμως δεν αναπαράγονται γρήγορα μόνο τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και κάποια φυσιολογικά κύτταρα, όπως τα λευκά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνα, των θυλάκων των τριχών κλπ. Αυτός είναι και ο λόγος που η χημειοθεραπεία προκαλεί παρενέργειες (ναυτία, εμετό, διάρροια, πυρετό, καταβολή) με περισσότερο χαρακτηριστική την πτώση των μαλλιών. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα φυσιολογικά κύτταρα που πλήττει η χημειοθεραπεία είναι οι “παράπλευρες απώλειες” για την επίτευξη του βασικού στόχου, που είναι η εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων. Όμως, η προσθήκη χημειοθεραπείας μετά την επέμβαση ελαττώνει τις υποτροπές της νόσου και αυξάνει την επιβίωση σε κάποιες γυναίκες.

Μπορεί όμως να χορηγηθεί και πριν το χειρουργείο, σε γυναίκες με τοπικά προχωρημένη μη χειρουργήσιμη νόσο, ώστε ο όγκος να μικρύνει και μετά να αφαιρεθεί χειρουργικά. Επίσης σε περιπτώσεις καρκίνων μαστού με ειδικά χαρακτηριστικά όπως οι τριπλά αρνητικοί ή αυτοί με υπερέκφραση ενός ογκογονιδίου του HER-2.

Προτείνεται, επίσης, ως μοναδική θεραπεία σε προχωρημένες μορφές καρκίνου, σταδίου 4, με μεταστάσεις.

Η απόφαση για χορήγηση ή όχι χημειοθεραπείας λαμβάνεται από το ογκολογικό συμβούλιο.

Γονιδιακές Υπογραφές του όγκου (Oncotype Dx, Mammaprint κ.λπ.)  

Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών, στις οποίες δεν είναι σαφές αν πρέπει να χορηγηθεί χημειοθεραπεία. Μία σχετικά νέα εξέταση που βοηθάει στη λήψη της σωστής απόφασης, ονομάζεται Oncotype Dx ή Mammaprint. Οι εξετάσεις αυτές που γίνονται στον όγκο που έχει αφαιρεθεί αναπτύχθηκαν από ξένες εταιρείες και καλύπτονται κατά 80% από τον ΕΟΠΥΥ. Αποστέλλεται στα εργαστήρια της αντίστοιχης εταιρείας τμήμα μικρό του όγκου από το εργαστήριο που έκανε την ιστολογική εξέταση και εξετάζεται η έκφραση πολλών γονιδίων. Από την εξέταση προκύπτει ο Βαθμός Υποτροπής (Recurrence Score). Αν είναι χαμηλός, δηλαδή η πιθανότητα υποτροπής είναι μικρή, τότε η χημειοθεραπεία μπορεί να αποφευχθεί. Αν είναι υψηλός τότε πρέπει να γίνει.

Θεραπευτικά σχήματα και διάρκεια

Υπάρχουν πολλοί συνδυασμοί φαρμάκων, που επιλέγονται ανάλογα με το είδος και την επιθετικότητα του καρκίνου. Κάθε συνδυασμός ονομάζεται θεραπευτικό σχήμα. Η χημειοθεραπεία διαρκεί για 5-6 περίπου μήνες με μία ενδοφλέβια χορήγηση κάθε 2-3 εβδομάδες. Οι ασθενείς παραμένουν για κάποιες ώρες στο νοσοκομείο και μετά επιστρέφουν στο σπίτι τους. Σε κάποια σχήματα με έντονες παρενέργειες, η ασθενής εισάγεται στο νοσοκομείο τη μέρα της χημειοθεραπείας για να παρακολουθείται. Στο διάστημα μεταξύ δύο χημειοθεραπειών γίνονται εξετάσεις αίματος, ώστε να δοθεί κάθε απαραίτητη βοήθεια στον οργανισμό που καταπονείται με τη χημειοθεραπεία.

 

ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Το πιο γνωστό φάρμακο είναι η τραστουζουμάμπη (Herceptin) που είναι ένα αντίσωμα ενάντια στην ογκοπρωτείνη HER-2 που παράγουν κάποια καρκινικά κύτταρα. Έχει χρησιμοποιηθεί με σχετική επιτυχία εδώ και αρκετά χρόνια.

Ολοένα και περισσότερα φάρμακα προστίθενται στο οπλοστάσιο για την καταπολέμηση των διαφόρων τύπων καρκίνου του μαστού τα οποία εκλεκτικά αναστέλλουν συγκεκριμένα μονοπάτια που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να πολλαπλασιάζονται, να διηθούν, να μεταναστεύουν, να ξεφεύγουν από την επιτήρηση των επιδιορθωτικών μηχανισμών του οργανισμού  (PARP αναστολείς, m-TORR αναστολείς) κλπ. Έχουν βέβαια και αυτά τις παρενέργειές τους, δοκιμάζονται στην κλινική πράξη, βελτιώνονται.

 

ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ορμονοθεραπεία είναι η χρήση φαρμάκων που στερεί από τα ορμονοευαίσθητα καρκινικά κύτταρα τις ορμόνες που χρειάζονται για να αναπτυχθούν. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουμε και με τη χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών.

Η ορμονοθεραπεία αποφασίζεται εάν, μετά από εξέταση του όγκου που αφαιρέθηκε, αποδειχθεί ότι τα κύτταρά του εξαρτώνται για την ανάπτυξή τους από τις γυναικείες ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη). Η ορμονοθεραπεία χορηγείται είτε μετεγχειρητικά, ως προστασία από πιθανή υποτροπή ή θεραπευτικά όταν υπάρχουν μεταστάσεις.

Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες η διακοπή της παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες μπορεί να γίνει είτε με φάρμακα που αναστέλλουν τη λειτουργία τους ή με την αφαίρεση των ωοθηκών, γεγονός που συνεπάγεται απότομη εμμηνόπαυση.
Υπάρχουν αρκετές ουσίες που επιδρούν στην παραγωγή ορμονών.

Η Ταμοξιφαίνη και η Φουλβεστράνη δεσμεύουν τη δράση των οιστρογόνων. Ενδείκνυνται σε γυναίκες με ορμονοευαίσθητο καρκίνο, είτε πριν είτε μετά την εμμηνόπαυση.

Οι Αναστολείς της Αρωματάσης (Αναστραζόλη, Λετροζόλη, Εξαμεστάνη) χορηγούνται σε γυναίκες σε εμμηνόπαυση. Αναστέλλουν τη λειτουργία της αρωματάσης, ενός ενζύμου απαραίτητου για την παραγωγή οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση.

Οι ορμονοθεραπείες είναι μακροχρόνιες θεραπείες. Μπορεί να διαρκέσουν από 2-5 χρόνια στις προεμμηνοπαυσιακές ασθενείς έως 10 χρόνια στις μετεμμηνοπαυσιακές. Στις ασθενείς με ορμονοευαίσθητο όγκο, η ορμονοθεραπεία είναι πιο αποτελεσματική από τη χημειοθεραπεία. Σε κάποιες ασθενείς μπορεί να προτιμηθεί συνδυασμός τους (αρχικά χημειοθεραπεία και μετά ορμονοθεραπεία).

 

ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ο οργανισμός μας διαθέτει ένα γενικώς επιτυχημένο ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο καταφέρνει να αντιμετωπίζει με επιτυχία πλήθος απειλών. Τι συμβαίνει και ο καρκίνος καταφέρνει να κάμψει την αντίστασή του; Μήπως αντί να σκοτώνουμε τα καρκινικά κύτταρα με εξωτερικά όπλα είναι αποτελεσματικότερο αλλά και φιλικότερο για τον οργανισμό να επιχειρήσουμε να ενισχύσουμε το ίδιο το ανοσοποιητικό μας σύστημα στην καταπολέμηση του καρκίνου; Η ανοσοθεραπεία, μια σχετικά νέα μέθοδος αντιμετώπισης του καρκίνου είναι η απάντηση.

Ο μηχανισμός λειτουργίας της είναι, σε απλές γραμμές, ο εξής: Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αναγνωρίζει τα ξένα προς τον οργανισμό μας κύτταρα, μέσω σύνθετων μορίων στην επιφάνεια των κυττάρων που ονομάζονται αντιγόνα, και τα καταστρέφει ενεργοποιώντας τους φυσικούς “φονείς” του οργανισμού, τα Τ-λεμφοκύτταρα και τα αντισώματα, δηλαδή πρωτεΐνες που παράγει όταν εντοπίσει κάποιον εισβολέα.  Επιπλέον ο οργανισμός δημιουργεί “ανοσολογική μνήμη” ώστε σε περίπτωση που η νόσος επανεμφανισθεί, να την αντιμετωπίσει ξανά με επιτυχία.

Τα τελευταία χρόνια ανακαλύφθηκε ο τρόπος με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Πολύ σχηματικά και απλοποιημένα συμβαίνει το εξής. Υπάρχουν “μονοπάτια” στην αλληλεπίδραση των Τ-λεμφοκυττάρων με τα καρκινικά κύτταρα, που αποκαλούνται “σημεία ελέγχου του ανοσοποιητικού”. Υπό φυσιολογικές συνθήκες λειτουργούν ως επιβραδυντές της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή χαλιναγωγούν μια πολύ έντονη αντίδραση απέναντι στον εισβολέα, ώστε να μην βλάψει φυσιολογικά κύτταρα. Τα καρκινικά κύτταρα, επειδή αναπτύσσονται από υγιή κύτταρα του ίδιου του οργανισμού, ξεγελούν το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο δεν τα αναγνωρίζει ως επιβλαβή και δεν τα καταστρέφει. Ακόμα κι αν αναγνωρισθούν ως εχθρικά από τα Τ-λεμφοκύτταρα, παίρνουν τον έλεγχο αυτών των “σημείων ελέγχου“ και καταστέλλουν την ανοσολογική απάντηση. Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί αντισώματα που έχουν παραχθεί στο εργαστήριο και ονομάζονται μονοκλωνικά, τα οποία “μαρκάρουν” τα καρκινικά κύτταρα, καθιστώντας τα αναγνωρίσιμα από το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο επιτίθεται και τα καταστρέφει. Τα μονοκλωνικά αντισώματα συνδέονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων, και τα μετατρέπουν σε στόχο του ανοσοποιητικού.

Ειδικά μονοκλωνικά αντισώματα, που ονομάζονται “αναστολείς του ανοσοποιητικού σημείου ελέγχου” («immune checkpoint inhibitors») “λύνουν τα φρένα” του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα.